Τα Χίλια Πρόσωπα του Έθνους

Εν να ασχοληθώ λίο με την πολιτική θεωρία σήμερα. Πολιτικός επιστήμονας δεν είμαι αλλά που τα λίγα που ξέρω νομίζω έβγαλα κάποια συμπεράσματα.

Με τούτα που θέλω να γράψω δεν θέλω να θίξω κανένα. Είναι απλά λογικά συμπεράσματα που ο καθένας πρέπει να δει αντικειμενικά και να καταλάβει τη θέση του στον κόσμο.

Θα ασχοληθώ και γενικά με τα έθνη και ειδικά για την χώρα μας αλλά και τον ευρύτερο χώρο του ελληνικού έθνους.

Προσωπικά έχω προσπαθήσει πολλές φορές να βρω ένα απαρέμφατο ορισμό της λέξης έθνος, έτσι ώστε να μπορέσει να χωρέσει μέσα στο νου μου τι είναι αυτό που για χάρη του τόσοι ανθρώποι αγωνίζονται. Ειλικρινά όσο και αν προσπάθησα δεν τα κατάφερα. Το φάσμα της λέξης "έθνος" είναι τόσο ευρύ που είναι ανεπαρκές να σταθεί από μόνο του σαν πολιτική θεωρία (όι να πέσετε οι εθνικόφρωνες να με φάτε, εξηγώ πάρακατω τι εννοώ).

Ένας χαλαρός ορισμός του τι είναι έθνος, είναι αυτός που δεν βρίσκεται μέσα στα όρια της πολιτικής αλλά στα όρια της ταυτότητας. Δηλάδη είναι μια ιδιότητα που αποδίδεται σε άτομα με ίδια χαρακτηριστικά κουλτούρας, όπως γλώσσα, θρησκεία, ήθη, κληρονομιά, καταγωγή, γεωγραφική θέση, ακόμα και το τι δηλώνει ο καθένας σαν άνθρωπος. Αλλά και πάλι δεν είναι τόσο επαρκής για να διαχωρίσει επακριβώς σε ποιο έθνος ανήκει κάθε άνθρωπος, αν και διαχωρίζει ένα μεγάλο ποσοστό του ανθρώπων.

Κατά τη διάρκεια της ιστορίας της ανθρωπότητας μπορούμε να διακρίνουμε κατηγορίες κρατών. Οι αυτοκρατορίες που έχουν στην επιρροή τους ευρύτερες γεωγραφικές περιοχές και διάσπαρτα ή τοπικά συγκεντρωμένα σε αυτές τα διάφορα έθνη. Τα ομόσπονδα κράτη που βασίζουν τη κατανομή εξουσίας σε διάφορα έθνη. Τα κράτη έθνη που βασίζουν την υπηκοότητα τους σε μια και μόνο εθνότητα.

Εμείς θα ασχοληθούμε με την τελευταία κλάση κρατών, αφού είναι η τάση των τελευταίων δύο αιώνων να σχηματίζονται εθνικά κράτη ανά το παγκόσμιο. Ένα έθνος μπορεί να είναι η βάση για πολλά πολιτεύματα.

Η μοναρχία βασίζεται στο ότι υπάρχει ο βασιλιάς και η άρχουσα τάξη που σύμφωνα με το πρωτόκολο είναι "υπηρέτες" του Θεού και του έθνους. Οι επικριτές αυτής της θεωρίας μπορούν να πουν ότι οι αριστοκράτες εκμετάλευονται το απλό λαό εκμεταλλευόμενοι το εθνικό τους φρόνημα. Αν ένα μοναρχικό κράτος στηρίζεται σε ένα κυρίαρχο και πολλά υπόδουλα έθνη, ονομάζεται αυτοκρατορία.

Ο κορπαρατισμός αποκτά εθνικό χαρακτήρα μέσω του φασισμού, που πιστεύει ότι μια εθνική ομάδα θα ευηερήσει μέσω της παράδοσης της κοινωνίας και του κράτους στην οικονομική αρχή.

Ένα ρεύμα φασισμού ήταν η θεωρία εθνικού σοσιαλισμού (Nationalsozialismus) του Χίτλερ. Η θεωρία αυτή επικεντρώνεται στην σοσιαλιστική μέριμνα της οικονομικής αρχής και εξουσίας έναντι μιας εθνικής κοινωνίας. Σε αυτή τη θεωρία το έθνος πέρνει ένα σκληροπηρυνικό ορισμό που το ταυτίζει με την ανωτερότητα της φυλής δίνοντας και επιστημονικό ορισμό ταυτόχρονα στο έθνος.

Η σύγχρονη δημοκρατία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων βασισμένη στο κοινωνικό συμβόλαιο του Ρουσω μπορεί να έχει εθνικό χαρακτήρα. Η διαφορά της σύγχρονης δημοκρατίας είναι ότι μπορεί να είναι και πιο ευρείας αποδοχής.

Ιδιαίτερη μνεία θέλω να κάνω στο νεο - ναζισμό που είναι μια θεωρία, μετεξέλιξη του ναζισμού και που όσο και αν σας φαίνεται παράξενο υπάρχει στην καθημερινότητα μας και την ελληνική και την κυπριακή. Ο νεο - ναζισμός ρίχνει όλο του το βάρος στο σοσιαλιστικό χαρακτήρα της ιδεολογίας, αφήνοντας σε δεύτερη μοίρα τον εθνικό χαρακτήρα για να μην γίνει η άμεση σύνδεση του με την χιτλερική ιδεολογία. Η φυλετική σημμασία του έθνους σχεδόν δεν αναφέρεται καθόλου. Πολλές φορές ο νεο - ναζισμός καπηλεύεται σύμβολα και ιδέες ανθρώπων από άλλους χώρους για να εκφράσουν την σοσιαλιστική τους ιδεολογία και μιλούν για ανθρώπινα δικαιώματα και δημοκρατία.

Μετά τη εισαγωγή στο έθνος και την πολιτική του θεωρία θέλω να επεκταθώ ειδικά στο ελληνικό έθνος και την σύγχρονη ύπαρξή του.

Το ελληνικό έθνος και η ελληνική ταυτότητα είναι μια από τις αρχαιότερες ταυτότητες της ανθρωπότητας αν πάρουμε τις ιδιότητες γλώσσα και γεωγραφική θέση. Η κουλτούρα του ελληνικού έθνος και η θρησκεία του άλλαξε πολλές φορές στη διάρκεια των χρόνων και δεν μπορούν να ληφθούν υπόψη σε ένα τέτοιο ορισμό. Η γλώσσα υπέστησε αλλαγές αλλά σε αυτή υπάρχει μια χρονική συνέχεια και δεν λαμβάνεται υπόψη σαν αλλαγή.

Το ελληνικό κράτος έθνος ιδρύθηκε το 1829 σαν αποτέλεσμα της ελληνικής επανάστασης του 1821 εναντίων της οθωμανικής αυτοκρατορίας και της πίεσης της Αγγλίας, Γαλλίας. Ρωσσίας για ίδρυση τέτοιου κράτους ακολουθώντας τα συμφέροντά τους από την δυναμική που δημιουργήθηκε.

Η επανάσταση του 1821 οργανώθηκε από την Φιλική Εταιρεία πάνω στη βάση του κινήματος του διαφωτισμού. Έλληνες διαφωτιστές όπως ο Ρήγας Φεραίος επηρεασμένοι από την Γαλλική και Αμερικανική επανάσταση οραματίζονταν ένα ομόσπονδο βαλκανικό υπέρ-κράτος εκδημοκρατισμένο που να έχει λόγο στα παγκόσμια δρώμενα. Η επανασταση του 1821 ξεκίνησε με αυτό το όραμα. Τα εσωτερικά και εξωτερικά συμφέροντα όμως έφεραν τους Έλληνες να συγκρουστούν σε εμφύλιο το 1823 και με τη ραδιουργία των μεγάλων δυνάμεων τελικά το 1829 δώθηκε εθνικό κράτος με μοναρχικό πολίτευμα και δοτό βασιλιά στην Ελλάδα. Η Έλλαδα ήταν ένα κρατίδιο κατασκευασμένο και ελεγχόμενο από ξένα συμφέροντα σε πλήρη αντιδιαστολή με τις βλέψεις των φιλικών.

Ένας ακόμα σταθμός της ελληνικής ιστορίας ήταν η περίοδος βαλκανικών, πρώτου παγκοσμίου και μικρασιατικής καταστροφής. Σε αυτό το διάστημα ολοκληρώθηκε θεωρητικά και η ιδέα της Μεγάλης Ελλάδας, ιδέας που επηρεάζει μέχρι σήμερα τη σκέψη του σύγχρονου Έλληνα. Οι Έλληνες με πολιτικό αρχηγό τον Βενιζέλο αντιλήφθηκαν τη πτώση της οθωμανικής αυτοκρατορίας και τον διαχωρισμό της σε έθνη και έσπευσαν να πάρουν όσο πιο πολλά μπορούσαν μιας και μέσα στη Μικρά Ασία υπήρχαν Έλληνες σε Κων/πολη Σμύρνη και Πόντο. Αφού πήραν ένα καλό μερίδιο στα βαλκάνια πήγαν για την Μ. Ασία. Τα εξωτερικά συμφέροντα και πάλι βρέθηκαν στο δρόμο τους με αποτέλεσμα τον ξεριζωμό του ελληνισμού από την Πόντο και Σμύρνη. Άρα η ιδέα της μεγάλης εθνικής Ελλάδας συρρίκνωσε τον ελληνισμό. Ακόμα ένα σημείο σε αντιδιαστολή διεκδικήσεων και αποτελέσματος.

Μετά το 1923 τα εκατομύρια των προσφύγων της Μ. Ασίας στην Ελλάδα δημιούργησαν πολιτικό-κοινωνικό πρόβλημα. Αυτή η κατάσταση και η τάση της εποχής οδήγησαν την Ελλάδα σε φασιστικό καθεστώς με τη δικτατορία του Μεταξά.

Ο δεύτερος παγκόσμιος πόλεμος και η κατοχή άλωσαν την Ελλάδα όπου κατά τη διάρκεια της κατοχής είχε για βιτρίνα ένα καθεστώς κάποιων "χαφιέδων" και δοσίλογων. Η εξάπλωση του κομμουνισμού και κομμουνιστική αντίσταση έδωσε τεράστια δυναμική σε ένα κομμουνιστικό αντεθνικό κίνημα στη Ελλάδα. Με το τέλος του δευτέρου παγκοσμίου έχουμε την Ελλάδα τη μόνη χώρα των βαλκανίων που εμπίπτει στη δυτική σφαίρα επιρροής. Το αποτέλεσμα των δύο τάσεων ήταν εμφύλιος πόλεμος και πλήρη υποστήριξη - υποθήκη της ελληνικής εθνικής ταυτότητας στο δυτικό ρεαλισμό και στο ΝΑΤΟ. Στο μεταξύ το πολίτευμα στην Έλλάδα είναι βασιλευόμενη δημοκρατία.

Το 1967 μετά από τις προσπάθειες της Ελλάδας να αποκτήσει ένα βαθμό ανεξαρτησίας από τη δύση σε συνδιασμό με το ψυχρό πόλεμο και το κυπριακό γίνεται πραξικόπημα πλήρως υποστηριζόμενο από τις ΗΠΑ και εγκαθίδρυση καθεστώτος Χούντας με σύνθημα Πατρίδα - Θρησκεία - Οικογένεια δίνοντας έτσι ένα μιλιταριστικό χαρακτήρα στον ορισμό του έθνους.

Μετά την αποτυχία της Χούντας στη Κύπρο το 1974 το πολίτευμα πέφτει. Οι Έλληνες επηρεασμένοι από τα γεγονότα του Πολυτεχνείου αποφασίζουν το πολίτευμά τους να είναι κοινοβουλευτική Δημοκρατία χωρίς βασιλιά για πρώτη φορά. Ο εθνικός χαρακτήρας υποβιβάζεται στο κομματικό επίπεδο. Η αριστερή και εθνική ιδεολογία είναι και οι δύο παρούσες στην Ελλάδα του σήμερα. Η ένταξη της Ελλάδας στην Ευρωπαική Ένωση έφερε τη Ελλάδα να είναι μέλος αυτής της ευρωπαικής οργάνωσης που προσπαθεί να αποκτήσει δομές κράτους.

Τώρα στην Κύπρο μετά το δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο η Αγγλική αποικειοκρατία έπρεπει να τερματιστεί. Οι ανθρώποι επηρεασμένοι από την ιδέα της Μεγάλης Ελλάδας στις αρχές του 20ου αιώνα ήθελαν ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα. Δυστυχώς όμως δεν έμαθαν από τα προηγούμενα λάθη της Ελλάδας με αποτέλεσμα να δωθεί στην Κύπρο το 1960 ένα ομόσπονδο κράτος υπό την κηδεμονία Ελλάδας Τουρκίας, πάλι σε αντιδιαστολή με το εθνικό ενιαίο ελληνικό κράτος. Το πολιτικό μοντέλο που δόθηκε στη Κύπρο ήταν εκ φύσεως προβληματικό και σε συνδιασμό με εξωτερικές επιρροές είχε σαν αποτέλεσμα την τουρκοκυπριακή ανταρσία και αποχώρηση των Τουρκοκυπριών από την κυβέρνηση. Το πραξικόπημα του 1974 έφερε αναπόφευκτα την εισβολή και τη ντε φάκτο διχοτόμηση της Κύπρου μέχρι σήμερα.

Η ένταξη της Κύπρου στη Ευρωπαική Ένωση δίνει ένα νεό αέρα στο κυπριακό πρόβλημα. Η αίτηση ένταξης της Τουρκίας στην Ευρωπαική Ένωση φέρνει στο προσκήνιο νέα δεδομένα όσο αφορά το ελληνικό έθνος και το ελληνικό έθνος στη Κύπρο. Η προσκόλληση των ανθρώπων στις παλιές ιδέες σε συνδιασμό με τις νέες γεννούν ή μάλλον αναγεννούν πολιτικές θεωρίες.

Για να καταλάβεται τι εννοώ πρέπει να καταλάβουμε ότι το έθνος μέσα στη Ευρωπαική Ένωση ταυτίζεται με τον ορισμό της ευρωπαικής ολοκλήρωση. Η ευρωπαική ολοκλήρωση συνδιάζει στοιχεία από σοσιαλισμό, νεο φιλελευθερισμό, πολυεθνικό κορπορατισμό και από μια νέα έννοια εθνικισμού που δεν έχει ακόμα ξεκάθαρο ορισμό. Αυτή όλη η τριβή ιδεών ευελπιστεί στη αποκρυστάλλωση μιας θεωρίας για ένα σύγχρονο ευρωπαικό υπερκράτος.

Αυτές οι θεωρίες γίνονται πράξη σήμερα και στην Κύπρο. Η προοπτική λύσης του κυπριακού στη βάση διζωνικής δικοινωντικής ομοσπονδίας ωθεί τους Κύπριους να πάρουν πολιτικές αποφάσεις βασισμένες στις τάσεις της Ευρωπαικής Ένωσης. Έτσι έχουμε το ΑΚΕΛ να μιλά για την Ευρώπη των λαών έχοντας υποψη σοσιαλιστικά και πιο αριστερά ακόμα μοντέλα πολιτικής και το ΔΗΣΥ να εκτρέπεται από την εθνική ιδεολογική του βάση και να εκφράζει ένα υβρίδιο νεοφιλελευθερισμού και πολυεθνικού κορπορατισμου διατηρώντας ταυτόχρονα μια βιτρίνα έθνους. Αυτό γίνεται σαν συμβιβασμός του παλιού εθνικού του χαρακτήρα με τα δεδομένα στο κυπριακό και στην Ευρώπη σήμερα.

Η εμφάνιση του ΕΥΡΩΚΟ και κινημάτων όπως το ΕΛΑΜ και το φοιτητικό Μέτωπο είναι για το γραφόντα η έκφραση διαφόρων επιπέδων της ίδια ιδεολογίας. Το ΕΥΡΩΚΟ περιλαμβάνει δυνάμεις αποσχισμένες από το ΔΗΣΥ μετά το δημοψήφισμα του 2004 για το σχέδιο Ανάν. Αυτό σημαίνει ότι η ερμηνεία που δίνουν στην Κύπρο μέσα στην Ευρώπη είναι αντί-ομοσπονδιακή και κλίνει περισσότερο προς ένα πιο σοσιαλιστικό μοντέλο κάτω από την περηφάνια της εθνικής ταυτότητας. Το Μέτωπο έχει σχεδόν ταυτόσημες απόψεις. Μιλά για ελευθερία, ανθρώπινα δικαιώματα και για ένα πιο σοσιαλιστικό αντί-ομοσπονδιακό μοντέλο ενώ παράλληλα οι παραστάσεις τους οδηγούν αβίαστα στο συμπέρασμα ότι έχουμε να κάνουμε με εθνικά υπερήφανους ανθρώπους. Το ΕΛΑΜ τώρα σαν κίνημα δηλώνει εθνικιστικό και απαιτά εθνικό κράτος και ξεκαθάρισμα της Κύπρου από μειονότητες που δεν μπορούν να αφομοιωθούν. Παράλληλα εκφράζει και αυτό ιδέες για κοινωνική δικαιοσύνη και κράτος ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

Αυτό που θέλω να πω είναι ότι αυτά τα τρία κινήματα που ξεφύτρωσαν τα τελευταία χρόνια στην Κύπρο έχουν ένα νεο - εθνικοσοσιαλιστικό (νεο-ναζι) χαρακτήρα δίνοντας έμφαση πότε στο σοσιαλισμό και πότε στο έθνος. Ο γραφών είναι πεπεισμένος ότι ανθρώποι πίσω από αυτά τα κινήματα συνειδητά εφαρμόζουν ναζιστικές και νεοναζιστικές τακτικές για να εκμεταλλευτούν αυτή τη περίοδο αλλαγής και να αποκτήσουν δυναμική. Τρανό παράδειγμα οι στρατιωτικές πορείες του ΕΛΑΜ στη Λευκωσία και τα πανοιμοιότυπα συνθήματα με αυτα του Χίτλερ στη δεκαετία του 30 εναντίων των μεταναστών. Σε κάποιες ανακοινώσεις με ΕΛΑΜική επιρροή φαίνεται μια τάση φυλετικής διάκρισης ανθρώπων. Το ίδιο και από τα άτομα του Μετώπου. Σε μια αφίσα προεκλογική του Μετώπου είδα την φράση του Ελύτη που μελωποίησε ο Θεοδωράκης "...για να γυρίσει ο ήλιος θέλει δουλειά πολλή...". Εδώ φαίνεται η νεοναζιστική τάση καπηλείας ατόμων άλλων ιδεολογικών παρατάξεων όπως ο Θεοδωράκης που είναι δηλωμένος ακομμάτιστος αριστερός.

Η προσωπική μου άποψη είναι ότι οι Κύπριοι δεν χωνεύουν τα νέα μονοπάτια που έχει μπει η Κύπρος και δεν κατανοούν το μέλλον που ξεδιπλώνεται μπροστά μας. Η προσκόληση στον εθνικό προσδιορισμό άλλων εποχών σε συνδιασμό με την ευρωπαικη προοπτική οδηγούν τον Κύπριο στα συμπεράσματα που έβγαλε κάποτε κάποιος Αδόλφος Χίτλερ κομμένα και ραμμένα φυσικά στα σύγχρονα δεδομένα. Αυτές οι θεωρίες έχουν περάσει ανεπιστρεπτεί. Αλίμονο αν ακολουθήσουμε και εφαρμόσουμε τέτοιες ιδέες στο νησί που λέγεται Κύπρος. Η Ευρώπη δεν ανέχεται νεό φασιστικές θεωρίες που απομονώνουν τους ανθρώπους και τους φέρνουν σε σύγκρουση με άλλους λαούς.

Οι διάφορες ερμηνείες του έθνους στην ιστορία και η προσκόλληση του Έλληνα σε αυτές έφεραν τον Έλληνα και την Έλλαδα να είναι έρμαιο ξένων συμφερόντων χωρίς να έχει πραγματικό λόγο στα τεκτενόμενα γύρω του. Αυτό είναι ένας τομέας αυτοκριτικής που πρέπει να γίνει από τον καθένα όσο επίπονο και αν είναι αυτό. Διερχόμαστε μια περίοδο αλλαγής και είναι σημαντικό να ξεκαθαρίσει μέσα μας πως βλεπουμε τους εαυτούς μας και την κοινωνία μας για να μην επαναλάβουμε τα ίδια λάθη. Πρέπει να εκμεταλευτούμε αυτή τη περίοδο για να κερδίσουμε όσα πιο πολλά μπορούμε σαν ανθρώποι πρώτα και μετά σαν Έλληνες.

Το έθνος έχει ανάγκη από ένα προσδιορισμό που θα του δίνει δυναμική και ισχύ στο νέο αιώνα. Για το γραφών το έθνος πρέπει να υποδηλώνει ταυτότητα, καταγωγή και πολιτισμό και να μην χρησιμοποιείται από κανένα για την άσκηση πολιτικής επιρροής.

Θα συμφωνούσα πλήρως με αυτά που λένε τα τρία κινήματα πιο πάνω αν δεν υπήρχε πρώτο η εθνικιστική μελωδία μέσα στα λεγόμενά τους. Και δεύτερο λόγω των παγκόσμιων τάσεων και καταστάσεων, των διαχρονικών υποχωρήσεων και λαθών και την πολιτική θέση της Κύπρου αυτή τη στιγμή, προς το παρών συμβιβάζομαι με μια διζωνική δικοινωτική ομοσπονδία που δίνει πολιτική υπόσταση στις κοινότητες (μια υποβαθμισμένη έννοια του έθνους) στη χώρα μου, έχοντας στο πίσω μέρος του νου μου μια εικόνα της ευρωπαικής ολοκλήρωσης που καθιστα τα έθνη όπως τα έχω ορίσει στην προηγούμενη παράγραφο.

Δηλαδή αν σε κάποια φάση τα δεδομένα αλλάξουν (που είναι και πολυ πιθανόν μεσοπρόθεσμα - ανάλυση σε άλλο ποστ) είμαι πάντα έτοιμος να διεκδικήσω ξανά την Κύπρο σαν ενιαίο κράτος. Δηλαδή η διζωνική δικοινωτική είναι ένα ενδιάμεσο βήμα προς την επανάκτηση της Κύπρου από τους νόμιμους κληρονόμους της...